مروری بر شاخص‌ها و مولفه‌های کیفیت زندگی شهری(مورد مطالعه شهر همدان)
محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری
اسداله نقدی
1
(دانشیار)
حیدر بابایی
2
(دانشجو)
کلید واژه: واژگان کلیدی: کیفیت زندگی, بعد عینی, بعد ذهنی, برنامهریزی شهری, توسعه,
چکیده مقاله :
چکیده مقدمه و هدف پژوهش: مفهوم محوری در مطالعات مرتبط با کیفیت زندگی شهری سنجش میزان و کیفیت تحقق نیازهای مادی و معنوی شهروندان در دو بعد شاخصهای ذهنی (کیفی) و عینی (کمی) در زمینه‌های مختلف (اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیست محیطی) است. مطالعات در این خصوص از 1930 مورد توجه متخصصان مسائل شهری قرار گرفت. این موضوع ابتدا در کشورهای توسعه یافته و سپس جوامع در حال توسعه بسط پیدا کرد. هدف اصلی این مقاله بررسی ابعاد، عناصر و مدل‌های مختلف سنجش و هم‌چنین مقایسه شاخصهای عینی و ذهنی در یکی از مراکز استان در غرب ایران و شهر همدان است. با توجه به سابقه دیرینه شهری همدان و گزینش این شهر بعنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران،این شهر بعنوان جغرافیای تحقیق انتخاب شده است. روش پژوهش: روش این مقاله پیمایشی بوده است و نتایج نشانگر اهمیت توجه به هر دو بعد ذهنی و عینی کیفیت زندگی در برنامهریزی شهری است. جامعه آماری خانوارهای ساکن در شهر همدان می‌باشند که در این میان 380 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات ابتدا شهر همدان به صورت خوشه‌ای به محلات نسبتا هم‌گون تقسیم، و سپس در مرحله بعد پس از تعیین خوشه‌ها و بلوک‌ها با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی، نمونه نهایی برگزیده شد. سپس محلات از بین خوشه‌های چهار‌گانه انتخاب شدند. یافته‌ها و نتیجه گیری: بر خلاف انتظار اولیه نتایج نشانگر عدم رابطه معناداری بین شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی در مناطق مختلف شهر با میزان رضایت‌مندی می باشد. هم چنین بعد ذهنی بر دیگر ابعاد کیفیت زندگی ارجحیت دارد.
Introduction and Objective:The central concept in studies measuring the quality of urban life and the quality fulfill the material and spiritual needs of citizens in the two indices of subjective (qualitative) and objective (slightly) in different areas of (social, economic, political and environmental) is . Studies in this regard from 1930 by specialists with urban issues. This initially in developed countries and developing countries expanded. The main objective of this paper dimensions, elements and models to measure and also Comparison of objective and subjective parameters and Hamedan, Iran is one of the provincial capitals in the West. Given the long history of the city of Hamadan and the selection of the city as the capital of Iranian history and civilization, the city has been selected as the geography of the study. Method:This method is survey and the results indicate the importance of both subjective and objective quality of life in urban planning. The population of the households in the city of Hamedan, which in this instance were selected among 380 households. First, Hamadan to collect information for cluster relatively homogeneous neighborhoods divide, and then the next step after determining spikes and blocks using random sampling, the sample was selected. The localities were selected from among clusters of four persons. Results and conclusions: On the contrary Initial results showed no significant relationship between objective and subjective quality of life in the city is with satisfaction. Meanwhile other aspects of subjective quality of life is preferred.
آسایش، حسین. (1380). سنجش کیفیت زندگی در یکصد شهر بزرگ جهان، فصلنامه مدیریت شهری، سال دوم، شماره هشتم، 105-94.
اسمیت، دیوید (1381). رفاه انسانی و عدالت اجتماعی، ترجمه حسین حاتمینژاد و حکمت شاهی اردبیلی، نشریه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال هفدهم، شمارههای 186 و 185، 173-160.
باسخا، مهدی، عاقلی کهنه شهری، لطفعلی و مسائلی، ارشک (1388). رتبهبندی شاخص کیفیت زندگی در استانهای کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال نهم، شماره 37، 112-95.
باری، نورمن (1380). رفاه اجتماعی، ترجمه سید اکبر میرحسینی و سید مرتضی نوربخش، چاپ اول، انتشارات سمت.
چاران دوب، شیاما (1377). نوسازی و توسعه، ترجمه مرتضی قرهباغیان و مصطفی ضرغامی، چاپ اول، انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا.
خادمالحسینی، احمد و منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین (1389). سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری، مطالعه موردی: شهر نورآباد استان لرستان، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال اول، شماره سوم،60-45.
ربانی خوراسگانی، علی و کیانپور، مسعود (1386). مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی، مطالعه موردی: شهر اصفهان، مسایل اجتماعی ایران، سال پانزدهم، شماره 59-58، 108-67.
رضوانی، محمدرضا، متکان، علی اکبر، منصوریان، حسین و ستاری، محمدحسین. (1388). توسعه و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی شهری، مطالعه موردی: شهر نورآباد، استان لرستان، مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای سال اول، شماره دوم، 110-87.
سیف الدینی، فرانک. (1381). فرهنگ واژگان برنامهریزی شهری و منطقهای، چاپ دوم، دانشگاه شیراز.
عظیمی، آزاده. (1389). ابعاد و شاخصهای کیفیت زندگی شهری، ماهنامه اطلاع رسانی، آموزشی و پژوهشی، شماره 55، 8-4.
علیاکبری، اسماعیل و امینی، مهدی. (1389). کیفیت زندگی شهری در ایران: 1385-1365، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 148-121.
فاضلی، محمد. (1389)، ارزیابی تاثیرات اجتماعی، چاپ اول، انتشارات جامعهشناسان.
فرجی ملایی، امین، رهنمایی، تقی و فرهودی، رحمت‌اله (1389). تحلیل شاخص های کیفیت زندگی شهری و برنامه ریزی برای بهبود آن، مورد شهر بابلسر، پایاننامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
فرجی ملایی، امین (1389). رویکردهای کیفیت زندگی، نشریه شوراها، سال پنجم، شماره 55، 15-9.
فلاحی یارولی، اسدعلی (1389). بررسی سنجش کیفیت زندگی در مناطق روستایی، مطالعه موردی: بخش کاکاوند شهرستان دلفان، پایاننامه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
قالیباف، محمد باقر، روستایی، مجتبی، رمضانزاده لسبویی، مهدی و طاهری، محمدرضا (1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی: محله یافتآباد، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، سال نهم، شماره 31، 53-33.
کوکبی، افشیین، پورجعفر، محمدرضا و تقوایی، علی اکبر (1384). برنامهریزی به منظور ارتقا کیفیت زندگی شهری در مرکز شهر؛ مورد مطالعه: پهنه مرکزی شهر خرمآباد، پایاننامه کارشناسی ارشد در رشته‌شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
کوکبی، افشین، پورجعفر، محمدرضا و تقوایی، علی اکبر (1384). برنامهریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها، جستارهای شهرسازی، سال چهارم، شماره 12، 12-6.
کوکبی، افشین (1386). معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، نشریه هویت شهر، سال اول، شماره اول، 86-75.
غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا (1388). کیفیت زندگی؛ شاخص توسعه توسعه اجتماعی، تهران: نشر شیرازه.
لطفی، صدیقه (1388). مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریفف ابعاد و سنجش آن در برنامهریزی شهری، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال اول، شماره چهارم،80-65.
مهدیزاده، جواد (1382). برنامهریزی راهبردی توسعه شهری؛ تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران، چاپ دوم، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
وظیفهدوست، حسین و امینی، مهدی (1388). بررسی میزان اهمیت شاخصهای کیفیت زندگی شهری: ازدیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال اول، شماره سوم، 18-1.
Lee, Y.-J., (2008), Subjective quality oflife measurement in Taipei, Building andEnvironment, 43(7), 1205-1215.
Malkina-Pykh, Irina G. and Pykh, Yuri A. (2007), “Quality of life indicatorsat different scales: theoretical background”. Ecological Indicators. No. 228, 854-862.
Marans, Robert W. (2003), “Understanding environmental quality throughquality of life studies: the 2001 DAS
andits use of subjective andobjective indicators”. Landscape and Urban Planning. No. 65(1-2), 73-83.
Massam, B.H. (2002),"Quality of life: Public planning and private living". Progress in Planning, 58, 141–227.
McCrea, R., Shyy, T.-K. and Stimson, R., (2006), What is the Strength of the Link Between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?, Applied Research in Quality of Life, 1(1), 79-96.
Mitchell, G., Namdeo, A., Kay, D., (2001), A new disease-burden method for estimatingthe impactof outdoor air quality on human health,. Science of the Total Environment, 246, 153–164.
Naude´,W., Rossouw, S., Krugell, W.,(2009), The non-monetary quality of city life in South Africa, Habitat international, 33(4), 319-326.
Pacione, M., 2003, Urban environmental qualityand human wellbeing- a social geographical perspective, Landscape and Urban Planning, NO. 65(1-2), 19-30.
Santos, L. and Martins, I., (2007), Monitoring Urban Quality of Life: The Porto experience, Social Indicators Research, 80(2), 411-425.
Schyns, Peggy and Jeroen Boelhouwer (2004), Measuring Quality Of Life in Amsredam from the viewpoint of participation, The Amsterdam bureau for Research an statistics/ Social and Cultural Planning Office.
Tuan Seik, f. (2000): Subjective assessment of urban quality of life in Singapore, Habitat International, 24(1), 31-49.
Ulengin,Burc, Fusun Ulengin & Umit Guvenc (2001): A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul, European Journal of Operation Reasrch, 130(2), 361-274.
Van Kamp I, Leidelmeijer K, Marsmana G, de Hollander AEM, ( 2003), Urban environmental quality and human well-being towards a conceptual framework anddemarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning;65,5-18.
World Health Organization (WHO). WHOQOL: annotated bibliography(October 1999 version). Geneva: WH; 1999.